کاهش واکه ای در زبان فارسی بر اساس انگاره [AIU]

کاهش واکه‌ای به دلیل سرعت گفتار و یا افزوده شدن وند به هجای تکیه‌بر و جذب تکیه توسط وند، در هجاهای بدون تکیه اتفاق می‌افتد. کاهش واکه‌ای در زبانهای مختلف بر اساس دیدگاه‌های متفاوتی از جمله، کاهش رسایی-بنیاد، کاهش تقابل افزا، کاهش مرکزگرا ، کاهش مرکزگریز و انگارۀ [AIU] مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفته است. در این مقاله کاهش واکه‌ای در زبان فارسی را بر اساس انگاره [AIU] اندرسون بررسی کرده‌ایم. با توجه به این انگاره ، اطلاعات آوایی واکه‌ها را می‌توان با مقوله‌های واجشناسی نشانه‎گذاری نمود و ارتباط مستقیمی میان شکل‎های طیف فرکانسی واکه‌ها و مقوله‌های واجشناسی [A,I,U] برقرار نمود. بر این اساس کاهش واکه‌ای با حذف، واژگونی و اضافه شدن یکی از مقوله‌های واجی همراه است که در زبان فارسی برخی از واکه‌ها در هنگام کاهش، یکی از مقوله‎های واجی خود را از دست می‎دهند (حذف). در برخی دیگر نیز جایگاه مقولۀ هسته در هنگام کاهش با مقولۀ دیگر عوض می‌شود (واژگونی) و در برخی نیز مقوله‎ای جدید جایگزین مقولۀ حذف شده می‌شود (افزایش). بنابراین بر اساس انگارۀ [AIU] هر سه فرآیند حذف، واژگونی و افزایش در تحلیل کاهش واکه‎های زبان فارسی کاربرد دارند.